Po latach bardzo dobrej koniunktury dla mikro, małych i średnich firm w 2020 roku polskie przedsiębiorstwa były zmuszone do działania w wyjątkowo trudnych warunkach pandemii. Ograniczenia w działalności gospodarczej, trudności w kontaktach z klientami i dostawcami przełożyły się na dużo gorsze wskaźniki oceny koniunktury i perspektyw. Najnowszy Raport Pekao przygotowany we współpracy z International Trade Centre pozwolił porównać kondycję polskich MŚP w roku pandemii z podobnymi firmami za granicą.

 Jedenasty już Raport Banku Pekao o kondycji mikro, małych i średnich firm, jak co roku, powstał na bazie ankiety przeprowadzonej na reprezentatywnej grupie ponad 7 tysięcy przedsiębiorców – przeprowadzonej we wrześniu i październiku 2020. Tak jak w każdej dotychczasowej edycji raportu, także i w tej, znalazł się temat specjalny, tym razem dość oczywisty, wpływ pandemii COVID-19 na kondycję MŚP. Przy tym temacie specjalnym Bank Pekao współpracował z International Trade Centre (ITC), organizacji działającej pod auspicjami Organizacji Narodów Zjednoczonych oraz Światowej Organizacji Handlu, zaangażowanej we wspieranie małych i średnich przedsiębiorstw.

Wiele obostrzeń epidemiologicznych, które zamroziły aktywność gospodarczą, spadek sprzedaży, istotne zaburzenia w globalnych łańcuchach dostaw, nie pozostały oczywiście bez wpływu na ocenę koniunktury i perspektyw przez przedsiębiorstwa. Potwierdzają to dane z najnowszego raportu. Będący syntetyczną miarą nastrojów firm Ogólny Wskaźnik Koniunktury polskich MMŚP, wyniósł jedynie 91,4 pkt. i był to wynik aż o ponad 11 punktów gorszy od ubiegłorocznego, rekordowego wyniku 102,6 pkt.

Ogólny wskaźnik jest wyliczany na bazie odpowiedzi firm na osiem pytań dotyczących oceny: sytuacji gospodarczej; sytuacji branży, w której działa firma; sytuacji firmy; jej przychodów i wyniku finansowego, długości oczekiwania na zapłatę za towary lub usługi; dostępności zewnętrznego finansowania oraz zatrudnienia w firmie. Przedsiębiorcy dokonują oceny ostatnich 12 miesięcy oraz perspektyw na kolejne 12 miesięcy dla każdego z tych obszarów. Wyliczane indeksy mogą przyjmować wartości od 50 punktów (duże pogorszenie) do 150 punktów (duża poprawa), gdzie 100 punktów jest wartością neutralną.

Z badania przeprowadzonego na zlecenie Banku Pekao wynika, że szczególnie słabo przedsiębiorcy ocenili okres ostatnich 12 miesięcy. Ogólny Wskaźnik Koniunktury MŚP za ten okres (przedsiębiorcy porównują dzisiejszą sytuację do tej sprzed roku) wyniósł zaledwie 88,3 pkt. Prognozy na kolejne 12 miesiące są trochę lepsze, ale znacznie poniżej neutralnego poziomu 100 pkt. Ogólny Wskaźnik Koniunktury na rok 2021 ma wartość 94,5 pkt.

Co znamienne, obniżyło się wszystkie osiem indeksów wchodzących w skład Ogólnego Wskaźnika Koniunktury. Największe spadki, na poziomie 14-16 punktów, dotyczyły oceny sytuacji gospodarczej, sytuacji branży, firmy, przychodów oraz wyniku finansowego przedsiębiorstwa.

Mniejsze spadki, w granicach 4-5 punktów, najprawdopodobniej dzięki chroniącym płynność i zatrudnienie programom pomocowym, odnotowano przy ocenie długości oczekiwania na zapłatę za sprzedane towary i usługi, dostępu do finansowania zewnętrznego oraz zatrudnienia.

– Miniony rok był wyjątkowo trudny dla wszystkich firm, także niezwykle ważnych dla całej polskiej gospodarki mikro, małych i średnich przedsiębiorstw. Skala wyzwań przed jakimi stanęli przedsiębiorcy, związanych z czasowym zamykaniem całych sektorów gospodarki czy wobec drastycznych spadków sprzedaży była bezprecedensowa – komentuje Magdalena Zmitrowicz, wiceprezes Banku Pekao odpowiedzialna za Pion Małych i Średnich Przedsiębiorstw.

– Wymagało to również szybkiego, elastycznego dostosowania się sektora bankowego, by wesprzeć firmy w stawieniu czoła tym problemom. W Banku Pekao od marca 2020 uruchomiliśmy kilkanaście programów pomocowych we współpracy m.in. z Bankiem Gospodarstwa Krajowego, Polskim Funduszem Rozwoju i Europejskim Funduszem Inwestycyjnym – w sumie na kwotę kilkunastu miliardów złotych. Nasze coroczne badanie pokazuje, że sytuacja firm pozostaje złożona, ale dokładamy najwyższej staranności, aby maksymalnie ułatwić firmom wyjście na prostą – dodaje wiceprezes Magdalena Zmitrowicz.

Mniejszy wpływ, większe obawy

Tematem specjalnym tegorocznej edycji Raportu jest wpływ COVID-19 na sektor MŚP. Dzięki współpracy z International Trade Centre (ITC) w Genewie, wyniki polskiego badania mogły zostać pokazane na tle oceny dokonanej przez firmy europejskie i światowe.

Od kwietnia do sierpnia 2020 r. ITC prowadziło ogólnoświatową ankietę w celu oceny wpływu pandemii COVID-19 na działalność gospodarczą. W globalnym ITC COVID-19 Business Impact Survey zebrano dane dla ponad 6 400 firm w 138 krajach. Bank Pekao współpracował z ITC przy przeprowadzaniu badania ITC dotyczącego wpływu COVID-19 na działalność gospodarczą w Polsce.

- Pandemia COVID-19 spowodowała bezprecedensowy kryzys, wpływając na ludzkie zdrowie i dobrobyt gospodarczy na całym świecie. Mikro, małe i średnie przedsiębiorstwa (MMŚP), biorąc pod uwagę ich ograniczoną zdolność do absorbowania wstrząsów gospodarczych w porównaniu z dużymi firmami i korporacjami, zostały szczególnie mocno dotknięte tą sytuacją. Cieszę się, że połączyliśmy siły z Bankiem Pekao, największym w Polsce bankiem komercyjnym obsługującym MMŚP, aby wspólnie ocenić wpływ pandemii na polskie przedsiębiorstwa. Po raz pierwszy współpracowaliśmy z bankiem komercyjnym, aby wspólnie przeprowadzić badanie wpływu COVID-19 w jednym z krajów oraz po raz pierwszy przeanalizowaliśmy wyniki krajowe i porównaliśmy je z odpowiednikami regionalnymi i resztą świata – mówi Pamela Coke-Hamilton, dyrektor wykonawcza International Trade Centre.

Z porównawczej analizy Polski i innych krajów wynikło, że 37 proc. firm w Polsce twierdzi, że ich działalność gospodarcza została silnie dotknięta przez kryzys. Udział ten jest niższy niż średnia światowa wpływu na działalność gospodarczą z badania ITC, w którym 60 proc. MŚP zgłosiło, że odczuło silny wpływ. Ponadto, MŚP w Polsce odnotowały mniejszy wpływ niż przeciętnie w krajach europejskich, gdzie wskaźnik ten wyniósł 54 proc.

Ten mniejszy wpływ potwierdzać mogą odpowiedzi ankietowanych na temat przychodów. Wyniki badania wpływu COVID-19 na działalność gospodarczą pokazują, że dwie na trzy firmy w Polsce odnotowały spadek sprzedaży (w kraju i/lub za granicą). Jednakże firmy w pozostałej części świata i w innych krajach europejskich doświadczyły jeszcze większego szoku popytu, a spadek sprzedaży odnotowały aż trzy z czterech firm.

Skutki były różne w poszczególnych krajach, przy czym niektóre przedsiębiorstwa były bardziej narażone na skutki kryzysu, zwłaszcza firmy międzynarodowe i te z sektora usług. Wyniki badań pokazują, że w Polsce 44 proc. eksporterów zostało silnie dotkniętych kryzysem, w porównaniu z 36 proc. nieeksporterów. Ta różnica jest zgodna z wynikami w innych krajach europejskich.

Przedsiębiorstwa na całym świecie zareagowały na kryzys na różne sposoby. Globalna ankieta ITC wykazała, że większość przyjęła strategię odporności - czasowe ograniczenie działalności w taki sposób, aby później móc ją w pełni wznowić. W ramach tej strategii przyjęto takie działania jak przesunięcie koszyka sprzedaży w kierunku sprzedaży online, zaopatrywanie się u nowych dostawców lub korzystanie z pracy zdalnej. Większość polskich firm nie podejmowało żadnych działań lub podejmowało działania nadzwyczajne, takie jak zwolnienia pracowników, sprzedaż aktywów lub zaciągnięcie nowego zadłużenia.

Mimo mniej negatywnej oceny wpływu COVID-19 na polskich przedsiębiorców niż na zagraniczne MŚP, polskie firmy wydają się mieć większe obawy o wpływ pandemii na ich przyszłość. Aż około 57 proc. polskich MŚP uważa, że grozi im zamknięcie działalności na stałe, w porównaniu z 38 proc. w innych krajach europejskich i 39 proc. w pozostałych częściach świata.

Raport Banku Pekao jest przygotowywany co roku od 11 lat. Badaniem objęte są mikro, małe i średnie firmy, czyli takie które zatrudniają do 249 osób. Z pełną interaktywną treścią raportu można zapoznać pod: https://www.pekao.com.pl/raport-msp/